رادیوگرافی دندان تصاویری از دندان‌های شما هستند که دندانپزشک برای بررسی سلامت دهان و دندانتان استفاده می‌کند . این پرتوهای ایکس با میزان کم تابش برای ضبط تصاویر داخلی دندان‌ها و لثه استفاده می‌شود. رادیوگرافی می‌تواند به دندانپزشک در شناسایی مشکلاتی مانند حفره، پوسیدگی دندان، عفونت و دندان‌های آسیب دیده کمک کند.
جهت دسترسی سریع‌تر به محتوای مقاله روی لینک‌های زیر کلیک کنید :
رادیوگرافی دندان چه کاربردی دارد ؟
دندانپزشک چه زمانی نیاز به رادیوگرافی از دندان را به بیمار پیشنهاد می‌دهد ؟
رادیوگرافی دندان چگونه انجام می‌شود ؟
آیا رادیوگرافی دندان درد دارد؟
خطرات اشعه در رادیوگرافی دندانپزشکی
چه فرقی میان اشعه رادیوگرافی دندانپزشکی با اشعه‌های مورد استفاده در پرشکی وجود دارد؟
دوزی که در رادیوگرافی دندان استفاده می‌شود چه مقدار است؟
آیا رادیوگرافی دندان برای زنان باردار خطرناک است؟
راه‌های کاهش خطرات رادیوگرافی و حفاظت بیمار در برابر اشعه ایکس
رادیوگرافی دندان چه کاربردی دارد ؟
رادیوگرافی دندان در موارد زیادی کاربرد دارد و با کمک آن می‌توان مشکلات دندان را بررسی کرد. می‌توان گفت که بدون رادیوگرافی یا عکسبرداری از دندان یک دندانپزشک نمی‌تواند شدت پوسیدگی دندان را تشخیص دهد. از کاربردهای دیگر آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :
- تشخیص مشکلاتی مانند کیست، تومور و آبسه
- کمک به دندانپزشک برای برنامه ریزی طرح درمان مناسب برای مواردی چون پوسیدگی‌های گسترده، جراحی عصب کشی، ایمپلنت دندان و کشیدن دندان
- برنامه‌ریزی طرح درمان مناسب برای انجام ارتودنسی و ردیف کردن دندان‌ها
- تشخیص مشکلات دهانی مانند پوسیدگی دندان ، ساختارهای دندانی پنهان ( مانند دندان عقل ) و …
- تشخیص و بررسی دندان‌هایی که در جای خود نبوده و یا به درستی در لثه رویش نمی‌کنند
دندانپزشک چه زمانی نیاز به رادیوگرافی از دندان را به بیمار پیشنهاد می‌دهد ؟
اینکه چه مواقعی رادیوگرافی گرفته می‌شود و چه نوعی از آن را دندانپزشک توصیه می‌کند، به مسئولیت دندانپزشک برای انجام معاینه کامل بستگی دارد و به منظور اطمینان از اینکه مشکلات دندان به صورت اولیه شناسایی شوند تا تخریب کمتری به بافت دندان و لثه برسانند. همچنین بستگی به شرایط دهان بیمار دارد،اینکه چه درجه‌ای از مشکلات در دهان شما قابل مشاهده است و دندانپزشک چه بخشی از دهانتان را می‌خواهد ببیند.يكی از دلايلی که ممکن است دندانپزشک به شما پیشنهاد انجام رادیوگرافی از دندان را بدهد، تشخيص پوسيدگی‌های اوليه میان دندان‌ها است كه احتمال دارد در معاينات كلينيكی از ديد دندانپزشك پنهان باشد. در بعضی مواقع، ظاهر دندان سالم به نظر می‌رسد، ولی دندانپزشك با استفاده از راديوگرافی می‌تواند پوسيدگی‌ها را تشخيص دهد. همچنین تشخيص وضعيت استخوان نگهدارنده دندان، ريشه دندان و دندان‌های نهفته از جمله مواردی است كه نياز به تهيه راديوگرافی از دندان دارند.
روش‌های رادیوگرافی دندان
به‌طور کلی رادیوگرافی در دندانپزشکی به دو دسته رادیوگرافی داخل دهانی و رادیوگرافی خارج دهانی تقسیم می‌شود. در رادیوگرافی داخل دهانی، سنسور رادیوگرافی درون دهان بیمار قرار می‌گیرد و در روش رادیوگرافی خارج دهانی، سنسور رادیوگرافی در خارج از دهان بیمار قرار خواهدگرفت .
رادیوگرافی داخل دهانی :
رادیوگرافی‌های داخل دهانی رایج‌ترین نوع هستند در این روش سنسور درون دهان قرار می‌گیرد و سطح بالایی از جزئیات را نمایش می‌دهد.
کاربردها :
- تشخیص پوسیدگی
- مشاهده ریشه دندان
- بررسی سلامت ناحیه استخوانی اطراف دندان
- مشاهده وضعیت دندان در حال رشد
انواع رادیوگرافی داخل دهانی:
- رادیوگرافی بایت وینگ (Bitewing): این رادیوگرافی برای نشان دادن ارتباط دندان‌ها در وضعیتی است که بهترین شرایط تشخیص پوسیدگی را برای دندانپزشک ایجاد می‌کند. علت نامگذاری آن به ” بایت وینگ ” به این دلیل است که بیمار هنگام گرفتن رادیوگرافی ، وسیله بال مانندی را گاز می‌گیرد که سنسور رادیوگرافی را در جای خود ثابت نگه می‌دارد. کمکی که این نوع رادیوگرافی به دندانپزشکان می کند این است که پوسیدگی بین دندان‌های عقب و تغییر ضخامت استخوان‌ها به علت بیماری‌های لثه تشخیص داده می‌شود. همچنین این نوع رادیوگرافی می‌تواند هر گونه سایش و یا فروپاشی در پرکردگی دندان‌ها را نمایش دهد.
- رادیوگرافی پری اپیکال (Periapical): این نوع رادیوگرافی نشان دهنده مشکلات اطراف ریشه دندان‌ها بوده و در درمان N2 کاربرد بسیار بالایی دارد. در این نوع رادیوگرافی ارتفاع هر دندان از تاج تا ریشه و قسمت بنیادی دندان را نشان می دهد. این رادیوگرافی تغییرات غیر طبیعی در ریشه ها و استخوان‌ها را نشان می‌دهد.
- رادیوگرافی اکلوزال (Occlusal): این رادیوگرافی نشان دهنده سطح اکلوزال دندان‌ها می‌باشد و از باقی رادیوگرافی‌های معمول بزرگتر است. هر رادیوگرافی تقریبا تمام طاق فک بالا و یا پائین را نشان می‌دهد.
تمام پروسه‌های بالا در کلینیک دندانپزشکی دیجیتال دکتر علیرضا رضایی به کمک سنسور رادیوگرافی که داخل دهان بیمار قرارگرفته و به کمک دوربین‌های پرتابل و اشعه تابانده شده با حداقل دوز، انجام می‌شود و تصویر را در صفحه نمایش کامپیوتر نشان می‌دهد.
رادیوگرافی خارج دهانی :
رادیوگرافی‌های خارج دهانی به گونه‌ای تهیه می‌شوند که سنسور رادیوگرافی در خارج دهان بیمار قرار می‌گیرد. این دسته از رادیوگرافی‌ها نسبت به رادیوگرافی داخل دهانی جزئیات کمتری را نشان می‌دهند و تمرکز آن‌ها بیشتر بر روی فک‌ها و جمجمه است.
انواع رادیوگرافی خارج دهانی :
- رادیوگرافی پانورامیک (Panoramic) :در این نوع از رادیوگرافی تصویری از تمام محوطه دهان گرفته می شود که شامل تمام دندان‌های بالا و پایین است. این رادیوگرافی می‌تواند به مشاهده دندان‌های نهفته و تشخیص تومورها و کیست‌ها کمک کند.
- سفالومتری (Cephalometry) : این نوع از رادیوگرافی از یک سمت سر گرفته می شود به گونه‌ای که رابطه بین دندان‌ها و فک‌ها را نشان می‌دهد. متخصصان ارتودنسی از پیش بینی سفالومتری برای مشخص کردن بهترین نوع درمان ارتودنسی با توجه به موقعیت خاص دندان‌های بیمار استفاده می‌کنند.
- رادیوگرافی مخروطی توموگرافی کامپیوتری (cone beam computerized tomography / CBCT): با این نوع از رادیوگرافی تصاویر سه بعدی از سازه‌های دندانی، بافت نرم، عصب‌ها و استخوان گرفته می‌شود. از این نوع از رادیوگرافی بیشتر برای انتخاب و قرار دادن ایمپلنت‌های دندان استفاده می‌شود، همچنین به تشخیص مشکلات پریودنتال، ریشه‌ی دندان‌ها، فک‌ها و تشخیص کیست‌ها و تومورها و شکستگی در دهان و صورت کمک می‌کند.
- سی تی اسکن دندان (CT): این نوع از رادیوگرافی باید در مطب رادیولوژی یا بیمارستان انجام شود و در آن بیمار در حالت خوابیده قرار گرفته و با استفاده از دستگاه ” لایه‌های مسطح ” تصویر با چند گردش در اطراف سر بیمار گرفته می‌شود. می توان برای ایمپلنت دندان از این روش استفاده کرد. می‌توان گفت CT نسبت به CBCT دوز اشعه بالاتری دارد ولی بافت نرم را بهتر از CBCT نشان می‌دهد.
- توموگرافی (Tomography): برش خاصی از دهان را نشان می دهد و بقیه را تار می کند.این رادیوگرافی برای بررسی قسمتهایی بکار می‌رود که به سختی قابل مشاهده هستند و یا توسط قسمت های دیگر بسته شده‌اند.
- سیالوگرافی (Sialography): در این نوع از عکسبرداری از نوعی رنگ استفاده می‌شود که درون غدد بزاقی تزریق می‌شود تا آن‌ها در سنسور رادیوگرافی دیده شوند ( غدد بزاقی به تنهایی با اشعه ایکس دیده نمی‌شوند). این نوی رادیوگرافی برای مشکلاتی مثل انسداد، یا سندرم شوگرن مورد استفاده قرار می‌گیرد. ( سندرم شوگرن اختلالی همراه با علائمی از جمله خشکی دهان و چشم است که این اختلال می‌تواند نقش مهمی در پوسیدگی دندان داشته باشد)
رادیوگرافی دیجیتال (ِDigital Radiography):
این روش جدیدترین نوع از تصویربرداری است که در آن سنسور رادیوگرافی با یک صفحه الکترونیکی صاف یا سنسور جایگزین شده است. در کلینیک دندانپزشکی دیجیتال دکتر علیرضا رضایی از این روش برای تصویربرداری از دهان بیمار استفاده می شود.
لازم به ذکر است رادیوگرافی خارج دهانی مانند CBCT که در تشخیص مفید هستند در بسیاری از مطب‌های اروپا و آمریکا استفاده شده و مزیت محسوب می‌شوند اما در کشور ما وزارت بهداشت چنین مجوزی برای استفاده از آن‌ها با توجه به تلاش ما صادر نشده است.
MRI:
روشی است که برای تولید تصاویر سه بعدی از مشکلات مفصل‌های فکی استفاده می‌شود. این روش بهترین راه برای بررسی بافت نرم نیز می‌باشد.
رادیوگرافی دندان چگونه انجام می‌شود ؟
در ابتدا تکنسین دندانپزشکی شما را با یک پیشبند سربی سنگین می‌پوشاند تا از بدن شما در برابر اشعه ایکس محافظت شود، سپس قطعه کوچکی از فیلم رادیوگرافی را در میان دندان‌های شما قرار می‌دهد. این قطعه تصویر گرفته شده توسط اشعه ایکس را ذخیره می‌کند. البته ممکن است همانند کلینیک دندانپزشکی دیجیتال دکتر علیرضا رضایی از رادیوگرافی دیجیتال برای عکسبرداری از دندان بیمار استفاده شود. در این روش از سنسورهای الکترونیکی استفاده می‌شود و تصاویر گرفته شده بر روی کامپیوتر نمایش داده می‌شوند.در نهایت دندانپزشک تصاویر گرفته شده توسط رادیوگرافی دندان را مورد بررسی قرار می‌دهد تا مشکلات دهان و دندان بیمار مشخص شود.
آیا رادیوگرافی دندان درد دارد؟
انجام رادیوگرافی دندان اصلا درد ندارد و تنها چند دقیقه زمان می‌برد فقط برخی افراد به دلیل وجود سنسور در دهانشان ممکن است اندکی حالت تهوع بگیرند که این مشکل بلافاصله پس از اتمام کار رفع می‌شود.
خطرات اشعه در رادیوگرافی دندانپزشکی
سوالی که برای بسیاری از بیماران ایجاد می‌شود این است که آیا اشعه‌ای که در عکس‌های دندانپزشکی استفاده می‌شود ضرر دارد یا خیر ؟ پاسخ این سوال هم بله و هم خیر است. اگر بخواهیم از نظر علمی بررسی کنیم پاسخ مثبت است، اشعه‌ای که در رادیوگرافی دندان استفاده می‌شود تابش ایکس بوده و می‌تواند اشعه‌ای مضر و یونیزان باشد. ( البته در دوزهای مورد استفاده در دندانپزشکی اثر مضری برای آن به اثبات نرسیده است) اما باید بدانیم که راه رفتن در زیر آفتاب، سفرهای هوایی، زندگی در کنار کوه‌های آتشفشان، زندگی در ارتفاعات ، پرتوهای کیهانی در اطراف ما، لامپ‌های کم مصرفی که در منازل استفاده می‌شوند و … همگی می‌توانند ما را در معرض تابش‌های یونیزان قرار دهند! تمامی این پرتوها به نوبه خود مضر هستند ولی به طور جدی سلامتی ما را تهدید نمی‌کنند. ما با وجود پرتوهای کیهانی و پرتوهای یونیزانی که در اطرافمان وجود دارد در معرض اشعه قرار داریم، بدون اینکه سلامتی ما دچار عارضه‌ای مشخص شود.
چه فرقی میان اشعه رادیوگرافی دندانپزشکی با اشعه‌های مورد استفاده در پزشکی وجود دارد؟
تابش اشعه ایکس ماهیت واحدی در علوم دندانپزشکی و پزشکی دارد ولی مقدار دوز این اشعه در دندانپزشکی بسیار ناچیز است و با رادیوگرافی‌های پزشکی اصلا قابل مقایسه نیست و خطر زیادی هم ندارد. در واقع میزان (دوز) اشعه‌های تشخیصی و درمانی مختلف با یکدیگر فرق می‌کند. به عنوان مثال باید گفت که سی تی اسکن اشعه بسیار بسیار زیادی را در مقایسه با یک رادیوگرافی ساده دندانپزشکی وارد بدن بیمار می‌کند. در مقایسه میان انواع رادیوگرافی‌های دندان، رادیوگرافی دیجیتال دندان پایین‌ترین سطح از اشعه را ایجاد می‌کند و بهترین روش برای انجام رادیوگرافی دندان می‌باشد. در کلینیک دندانپزشکی دیجیتال دکتر علیرضا رضایی از این روش برای انجام رادیوگرافی دندان استفاده می شود.
دوزی که در رادیوگرافی دندان استفاده می‌شود چه مقدار است؟
دوزی که در رادیوگرافی های دندانپزشکی استفاده می شود بسیار کم و ناچیز است. چهار عدد گرافی معمولی بایت وینگ ( یا پری اپیکال) دوز اشعه‌ای حدود 0.005 میلی سیورت است که معادل یک روز اشعه کیهانی است که شما به طور عادی هر روز دریافت می‌کنید. شما اگر حتی یک سفر هوایی کوتاه در حد یک تا دو ساعت داشته باشید، همین میزان اشعه مضر را دریافت خواهید کرد. رادیوگرافی پانورامیک ، دوبرابر این میزان ( یعنی دو روز تابش عادی کیهانی ) پرتو ایکس نیاز دارد. این دوز اشعه، با رادیوگرافی های پزشکی و سی تی اسکن ،گاما و … قابل مقایسه نیست و در مقایسه با آن‌ها بسیار ناچیز است.
آیا رادیوگرافی دندان برای زنان باردار خطرناک است؟
رادیوگرافی تا چهار واحد در هر ویزیت برای زنان باردار ایمن است اما با توجه به اینکه جنین در سه ماهه اول بارداری در مراحل بسیار حساسی از تکامل خود قرار می‌باشد تا آنجا که ممکن است باید از انجام رادیوگرافی در سه ماهه اول بارداری پرهیز کرد مگر در مواردی که دندانپزشک معالج انجام رادیوگرافی را ضروری بداند. در این موارد با مشورت پزشک متخصص زنان و زایمان، دندانپزشک می‌تواند با استفاده از پوشش‌های سربی دو لایه از جنین در برابر تابش اشعه محافظت کند.
راه‌های کاهش خطرات رادیوگرافی و حفاظت بیمار در برابر اشعه ایکس
اغلب مراجعین که اشعه برای تعداد محدودی رادیوگرافی در سال دریافت می‌کنند نیاز به محافظت خاصی در برابر اشعه ایکس ندارند، مخصوصا رادیوگرافی‌های دیجیتال که امروزه در کشور ما رواج چشمگیری یافته‌اند و در کلینیک دکتر علیرضا رضایی نیز انجام می‌شوند، این نوع از رادیوگرافی‌ها دوز پرتو بسیار پایین‌تری نسبت به موارد قبلی دارند. اما در مورد اطفال و خانم‌های باردار ( به توصیه پزشک معالج) ممکن است اقدامات حفاظتی با روپوش سربی و تیروئید بند استفاده شود.توصیه می‌شود برای کاهش خطرات اشعه‌ها برای انجام رادیوگرافی به محل‌هایی مراجعه کنید که از دستگاه‌های قدیمی رادیوگرافی استفاده نمی‌کنند.
لازم به ذکر است که در کلینیک دندانپزشکی دیجیتال دکتر علیرضا رضایی از روش رادیوگرافی دیجیتال و دستگاهی پیشرفته برای این کار استفاده می‌شود که میتوانید اطلاعات بیشتر در این زمینه را در مقاله ( رادیوگرافی دیجیتال کلینیک دندانپزشکی دکتر علیرضا رضایی ) به دست آورید. .
